Ο τέταρτος παγκόσμιος πόλεμος έχει αρχίσει

 

Διάβασα αυτό το άρθρο του Υποδιοικητή Μάρκος στην αγγλική του μετάφραση, εδώ. Μου φάνηκε αποκαλυπτικό: μια πολυεπίπεδη ανάλυση των τεκτονικών μετασχηματισμών που συμβαίνουν στον κόσμο. Βέβαιος ότι θα χρησιμεύσει ως ερμηνευτικό εργαλείο για την κρίση που βιώνουμε, αποφάσισα να το μεταφράσω και το θέτω στη διάθεσή σας. Τα bold, με εξαίρεση τους τίτλους των ενοτήτων, είναι δική μου παρέμβαση.

Σίμος Οικονομίδης

 

Ένας πολιτικός σεισμός συγκλόνισε το Μεξικό στις 6 Ιουλίου 1997, ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών. Για πρώτη φορά μετά από 68 χρόνια το Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα (PRI) έχασε την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Έχασε, επίσης αρκετές πολιτείες καθώς και τη δημαρχία της πόλης του Μεξικού. Στην Τσιάπας ο Εθνοαπελευθερωτικός Στρατός των Ζαπατίστα (EZLN) δεν εξέδωσε ντιρεκτίβες για τις εκλογές, παρά επέλεξε να αποσυρθεί στο φυσικό καταφύγιο τους Δάσους Λακαντόνα. Από κείνο το καταφύγιο, ο αρχηγός του EZLN, Υποδιοικητής Μάρκος, έστειλε στη γνωστή γαλλική εφημερίδα Le Monde Diplomatique αυτή την πρωτότυπη γεωστρατηγική ανάλυση της νέας παγκόσμιας εικόνας.

 

Του Υποδιοικητή Μάρκος

 

«Ο πόλεμος είναι ένα ζήτημα ζωτικής σημασίας για την πολιτεία·

είναι υπόθεση ζωής ή θανάτου, ο δρόμος που

οδηγεί στην επιβίωση ή στον αφανισμό. Είναι απαραίτητο

να μελετάται σε βάθος.»

Σουν Τσου, «Η Τέχνη του Πολέμου»

 

Ως παγκόσμιο σύστημα, ο νεοφιλελευθερισμός είναι ένας νέος πόλεμος για την κατάκτηση εδαφών. Το τέλος του τρίτου παγκόσμιου πολέμου – δηλαδή του ψυχρού πολέμου – επ’ ουδενί  σημαίνει ότι ο κόσμος έχει ξεπεράσει τον διπολισμό και έχει βρει σταθερότητα υπό την κυριαρχία ενός μοναδικού νικητή. Κι αυτό γιατί, παρότι υπήρχε σαφώς μια ήττα (της σοσιαλιστικής παράταξης), είναι δύσκολο να πει κανείς ποιος νίκησε. Οι Ηνωμένες Πολιτείες; Η Ευρωπαϊκή Ένωση; Η Ιαπωνία; Και οι τρεις;

Η ήττα της «αυτοκρατορίας του κακού» άνοιξε νέες αγορές και η διαπάλη για την κατάκτησή τους οδηγεί σε έναν νέο παγκόσμιο πόλεμο – τον τέταρτο.

Όπως όλες οι μεγάλες συγκρούσεις, αυτός ο πόλεμος αναγκάζει τα έθνη-κράτη να επαναπροσδιορίσουν την ταυτότητά τους. Η παγκόσμια τάξη φαίνεται ότι επιστρέφει στις παλιότερες εποχές, της κατάκτησης της Αμερικής, της Αφρικής και της Ωκεανίας – παράξενη νεωτερικότητα, αυτή, που προχωρά με την όπισθεν. Τα τελευταία χρόνια του 20^ου αιώνα μοιάζουν περισσότερο με παρελθόντες αιώνες βαρβαρότητας παρά με το εύλογο μέλλον που περιγράφεται σε μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας.

Απέραντες εκτάσεις, πλούτος και, πάνω από όλα, ένα τεράστιο διαθέσιμο εργατικό δυναμικό περιμένουν το καινούριο αφεντικό του κόσμου, αλλά, ενώ προσφέρεται μόνο μία θέση αφεντικού, υπάρχουν πολλοί φιλόδοξοι υποψήφιοι. Και αυτό εξηγεί τον νέο πόλεμο μεταξύ εκείνων που θεωρούν ότι ανήκουν στην «αυτοκρατορία του καλού».

Σε αντίθεση με τον ψυχρό πόλεμο, όπου η σύγκρουση μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού έλαβε χώρα σε διάφορα εδάφη και με διάφορους βαθμούς έντασης, ο τέταρτος παγκόσμιος πόλεμος διεξάγεται μεταξύ μεγάλων οικονομικών κέντρων σε θέατρα πολέμου που είναι παγκόσμια σε κλίμακα και με ένταση άγρια και σταθερή.

Ο άστοχα ονομαζόμενος ψυχρός πόλεμος έφτασε, στην πραγματικότητα, σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες: από τις υπόγειες μεθοδεύσεις της διεθνούς κατασκοπείας έως τον διαστημικό χώρο του περίφημου «Πολέμου των Άστρων» του Ρόναλντ Ρέιγκαν· από τις άμμους του Κόλπου των Χοίρων στην Κούβα έως το Δέλτα του ποταμού Μεκόνγκ στο Βιετνάμ· από τη φρενίτιδα της κούρσας των πυρηνικών εξοπλισμών έως τα ειδεχθή πραξικοπήματα στη Λατινική Αμερική· από τους απειλητικούς ελιγμούς των στρατευμάτων του NATO έως τις δολοπλοκίες των πρακτόρων της CIA στη Βολιβία, όπου δολοφονήθηκε ο Τσε Γκεβάρα. Ο συνδυασμός όλων αυτών έφερε την υπονόμευση της σοσιαλιστικής παράταξης ως παγκόσμιο σύστημα και τη διάλυσή της ως κοινωνική προοπτική.

Ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος ανέδειξε τα οφέλη του «ολοκληρωτικού πολέμου» για τον νικητή, που ήταν ο καπιταλισμός. Στην περίοδο μετά τον ψυχρό πόλεμο βλέπουμε την εμφάνιση ενός νέου πλανητικού σεναρίου, στο οποίο τα αντιμαχόμενα στοιχεία είναι η αυξανόμενη σημασία των ουδέτερων ζωνών (που προέκυψαν από την κατάρρευση των χωρών του ανατολικού μπλοκ), η επέκταση κάποιων μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ιαπωνία), μια παγκόσμια οικονομική κρίση και μια νέα τεχνική επανάσταση που βασίζεται στην τεχνολογία της πληροφορίας.

Χάρη στους υπολογιστές και στην τεχνολογική επανάσταση, οι χρηματιστικές αγορές, λειτουργώντας από τα γραφεία τους και υπόλογες σε κανέναν πέρα από τον εαυτό τους, έχουν επιβάλει τους νόμους τους και την κοσμοθεωρία τους σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι τίποτα άλλο παρά η προέκταση της λογικής των χρηματιστικών αγορών σε όλες τις πτυχές της ζωής. Εκεί που κάποτε είχαν τον έλεγχο των οικονομιών τους, τα έθνη-κράτη (και οι κυβερνήσεις τους) τώρα κατευθύνονται – ή, μάλλον, τηλεκατευθύνονται – από την ίδια βασική λογική της οικονομικής εξουσίας, το ελεύθερο εμπόριο. Και, επιπλέον, αυτή η λογική έχει ευνοηθεί από μια νέα μεταδοσιμότητα, η οποία γεννήθηκε από την ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών και απλώθηκε σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής δραστηριότητας. Επιτέλους, ένας παγκόσμιος πόλεμος που είναι εντελώς καθολικός!

Ένα από τα πρώτα θύματά του ήταν οι εθνικές αγορές. Σαν μια σφαίρα από πυροβολισμό σε κλειστό δωμάτιο, ο πόλεμος που εξαπολύθηκε από τον νεοφιλελευθερισμό εξοστρακίζεται και καταλήγει να πληγώσει αυτόν που τον προκάλεσε. Ένας από τους θεμέλιους λίθους της ισχύος του σύγχρονου καπιταλιστικού κράτους, η εθνική αγορά, αφανίζεται από το βαρύ πυροβολικό της παγκόσμιας χρηματιστικής οικονομίας. Ο νέος διεθνής καπιταλισμός καθιστά τον εθνικό καπιταλισμό παρωχημένο και οδηγεί τις λαϊκές εξουσίες σε ατροφία και εξάλειψη. Το κτύπημα ήταν τόσο δυνατό, που τα κυρίαρχα κράτη έχουν χάσει τη δύναμή τους να προασπίζουν τα συμφέροντα των πολιτών τους.

Η εύθραυστη βιτρίνα που κληρονομήσαμε από το τέλος του ψυχρού πολέμου – η νέα παγκόσμια τάξη – θρυμματίστηκε από την έκρηξη του νεοφιλελευθερισμού. Μέσα σε λίγα λεπτά εταιρίες και κράτη συντρίβονται – και δεν συντρίβονται από τους ανέμους μιας προλεταριακής επανάστασης, αλλά από τη βία των τυφώνων των παγκόσμιων χρηματαγορών.

Ο γιος (νεοφιλελευθερισμός) καταβροχθίζει τον πατέρα (εθνικό κεφάλαιο) και, στην πορεία, καταστρέφει τα ψέματα της καπιταλιστικής ιδεολογίας: στη νέα τάξη πραγμάτων δεν υπάρχει ούτε δημοκρατία ούτε ελευθερία, ούτε ισότητα ούτε αδελφότητα. Η πλανητική σκηνή μετασχηματίζεται σε πεδίο μάχης, όπου βασιλεύει το χάος.

Προς το τέλος του ψυχρού πολέμου ο καπιταλισμός δημιούργησε έναν νέο πολεμικό τρόμο: τη βόμβα νετρονίων, ένα όπλο που καταστρέφει τη ζωή ενώ αφήνει άθικτα τα κτήρια. Όμως ένα νέο θαύμα ανακαλύφθηκε καθώς εκτυλίσσεται ο τέταρτος παγκόσμιος πόλεμος: η χρηματοοικονομική βόμβα. Αντίθετα με τις βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, αυτή η νέα βόμβα όχι μόνο καταστρέφει την πόλη (στην προκειμένη περίπτωση, το έθνος) και φέρνει θάνατο, τρόμο και δυστυχία στους κατοίκους της, αλλά και μεταπλάθει τον στόχο της σε ένα κομμάτι του παζλ της οικονομικής παγκοσμιοποίησης. Το αποτέλεσμα της έκρηξης δεν είναι ένας σωρός από καπνίζοντα συντρίμμια ή χιλιάδες πτώματα, αλλά η προσάρτηση μιας νέας γειτονιάς σε μια από τις εμπορικές μεγαλουπόλεις της νέας πλανητικής υπεραγοράς και ένα εργατικό δυναμικό που αναμορφώνεται έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στη νέα πλανητική αγορά εργασίας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αποτέλεσμα αυτού του τέταρτου παγκόσμιου πολέμου. Στην Ευρώπη η παγκοσμιοποίηση κατάφερε να σβήσει τα σύνορα ανάμεσα σε αντίπαλα κράτη που ήταν εχθροί για αιώνες και τα ανάγκασε να συγκλίνουν σε πολιτική ένωση. Στην πορεία από το έθνος-κράτος προς την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία ο δρόμος θα είναι στρωμένος με καταστροφή και ερείπια, και ένα από αυτά τα ερείπια θα είναι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός.

Οι μεγαλουπόλεις πολλαπλασιάζονται σε ολόκληρο τον πλανήτη. Το πιο εύφορο για αυτές έδαφος είναι οι περιοχές ελεύθερου εμπορίου. Στη Βόρεια Αμερική το Βορειοαμερικανικό Σύμφωνο Ελεύθερου Εμπορίου (NAFTA) ανάμεσα στον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Μεξικό είναι ένα προοίμιο της εκπλήρωσης ενός παλιού ονείρου του επεκτατισμού των ΗΠΑ: «Η Αμερική για τους Αμερικανούς».

Αντικαθιστούν οι μεγαλουπόλεις τα έθνη; Όχι, ή μάλλον όχι μόνο. Τους δίνουν νέες λειτουργίες, νέα όρια και νέες προοπτικές. Ολόκληρες χώρες γίνονται τμήματα νεοφιλελεύθερων μεγα-επιχειρήσεων. Με αυτόν τον τρόπο ο νεοφιλελευθερισμός προξενεί, από τη μία μεριά, καταστροφές και μείωση του πληθυσμού, και, από την άλλη, την αναδόμηση και αναδιοργάνωση περιοχών και εθνών.

Αντίθετα με τις ατομικές βόμβες, που στον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο έπαιζαν ρόλους αποτροπής, εκφοβισμού και εξαναγκασμού, οι χρηματοοικονομικές βόμβες του τέταρτου παγκόσμιου πολέμου έχουν διαφορετική φύση. Χρησιμοποιούνται για επιθέσεις σε εδάφη (έθνη-κράτη) μέσω καταστροφής των υλικών βάσεων της εθνικής κυριαρχίας τους και μέσω πρόκλησης ποιοτικής μείωσης του πληθυσμού τους. Αυτή η μείωση του πληθυσμού περιλαμβάνει τον αποκλεισμό όλων των ατόμων που είναι άχρηστα στη νέα οικονομία (παράδειγμα, οι ιθαγενείς). Την ίδια στιγμή, όμως, τα χρηματοοικονομικά κέντρα απεργάζονται την αναδόμηση των εθνών-κρατών και την αναδιοργάνωσή τους σύμφωνα με μια νέα λογική: το οικονομικό κυριαρχεί επί του κοινωνικού.

Ο κόσμος των ιθαγενών είναι γεμάτος με παραδείγματα που σκιαγραφούν αυτή τη στρατηγική: ο Ian Chambers, διευθυντής του τομέα Κεντρικής Αμερικής της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, έχει αναφέρει ότι οι ανά τον κόσμο πληθυσμοί ιθαγενών λαών (300 εκατομμύρια άτομα) ζουν σε ζώνες που περιέχουν το 60% των φυσικών πόρων του πλανήτη. Επομένως, «δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η χρήση και το μέλλον της γης τους σε συνάρτηση με συμφέροντα επιχειρήσεων και κυβερνήσεων είναι αντικείμενο πολλών συγκρούσεων (…). Η εκμετάλλευση φυσικών πόρων (πετρελαίου και ορυκτών) και ο τουρισμός είναι οι κυριότεροι κλάδοι που απειλούν τα εδάφη των ιθαγενών στην Αμερική».[1] Και μετά έρχονται η μόλυνση, η πορνεία και τα ναρκωτικά.

Σε αυτόν τον καινούριο πόλεμο, η πολιτική, ως οργανώτρια του έθνους-κράτους, δεν υπάρχει πλέον. Τώρα η πολιτική εξυπηρετεί μόνο τη διαχείριση της οικονομίας και οι πολιτικοί είναι πια μόνο διαχειριστές εταιριών.

Τα νέα αφεντικά του πλανήτη δεν χρειάζεται να κυβερνούν άμεσα. Οι εθνικές κυβερνήσεις αναλαμβάνουν τη διαχείριση εκ μέρους τους. Αυτό σημαίνει νέα τάξη – ενοποίηση του κόσμου σε μια ενιαία αγορά. Τα κράτη δεν είναι παρά επιχειρήσεις με διαχειριστές μεταμφιεσμένους σε κυβερνήσεις, ενώ οι νέες διακρατικές συμμαχίες μοιάζουν περισσότερο με εμπορικά κέντρα παρά με πολιτικές ομοσπονδίες. Η ενοποίηση που γίνεται από τον νεοφιλελευθερισμό είναι οικονομικής φύσεως: στη γιγάντια υπεραγορά του πλανήτη μόνο τα εμπορεύματα κυκλοφορούν ελεύθερα, όχι οι άνθρωποι.

Αυτή η οικονομική παγκοσμιοποίηση συνοδεύεται και από έναν κυρίαρχο τρόπο σκέψης. Ο «αμερικάνικος τρόπος ζωής», που ακολούθησε τα αμερικανικά στρατεύματα στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, κατόπιν στο Βιετνάμ στη δεκαετία του 1960, και πιο πρόσφατα στον πόλεμο του Κόλπου, εξαπλώνεται τώρα σε ολόκληρο τον πλανήτη, μέσω των υπολογιστών. Αυτό που συμβαίνει είναι η καταστροφή των υλικών βάσεων των εθνών-κρατών, αλλά καταστρέφονται επίσης η ιστορία και ο πολιτισμός.

Όλοι οι πολιτισμοί που δημιουργήθηκαν από τα έθνη – το ευγενές παρελθόν των ιθαγενών λαών της Αμερικής, η λαμπρότητα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, η πνευματική παράδοση των ασιατικών εθνών και ο προγονικός πλούτος της Αφρικής και της Ωκεανίας – όλα αυτά δέχονται επίθεση από τον αμερικάνικο τρόπο ζωής. Έτσι, ο νεοφιλελευθερισμός επιβάλλει την καταστροφή εθνών και ομάδων εθνών, έτσι ώστε να τα συγχωνεύσει σε ένα μοντέλο. Ο πόλεμος τον οποίο διεξάγει ο νεοφιλελευθερισμός κατά της ανθρωπότητας είναι, επομένως, ένας παγκόσμιος πόλεμος και, μάλιστα, ο χειρότερος και σκληρότερος που έχει γίνει ποτέ.

Αυτό που έχουμε εδώ είναι ένα παζλ. Όταν προσπαθούμε να ενώσουμε τα κομμάτια του, ώστε να φτάσουμε σε μια κατανόηση του σημερινού κόσμου, ανακαλύπτουμε ότι πολλά από τα κομμάτια λείπουν. Παρ’ όλα αυτά, μπορούμε να κάνουμε μια αρχή με επτά από αυτά, ελπίζοντας ότι αυτή η σύγκρουση δεν θα λήξει με την καταστροφή της ανθρωπότητας. Επτά κομμάτια, που θα τα σχεδιάσουμε, θα τα χρωματίσουμε, θα τα κόψουμε και θα τα ενώσουμε μεταξύ τους, για να προσπαθήσουμε να λύσουμε αυτό το παγκόσμιο παζλ.

Το πρώτο από αυτά τα κομμάτια είναι η συσσώρευση πλούτου στον ένα πόλο της πλανητικής κοινωνίας και φτώχιας στον άλλο. Το δεύτερο είναι η πλήρης εκμετάλλευση ολόκληρου του κόσμου. Το τρίτο είναι ο εφιάλτης που βιώνει εκείνη η μερίδα της ανθρωπότητας που είναι καταδικασμένη σε περιπλάνηση. Το τέταρτο είναι η απεχθής σχέση ανάμεσα στο έγκλημα και την κρατική εξουσία. Το πέμπτο είναι η κρατική βία. Το έκτο είναι το μυστήριο της μεγαπολιτικής. Το έβδομο είναι η πολύμορφη αντίσταση που η ανθρωπότητα αναπτύσσει κατά του νεοφιλελευθερισμού.

 

Κομμάτι Νο 1: Η συγκέντρωση του πλούτου και η διασπορά της φτώχιας

Σχεδιάστε ένα σύμβολο για το χρήμα.

Στην ιστορία της ανθρωπότητας διάφορα μοντέλα έχουν πασχίσει να αναγάγουν παραλογισμούς σε χαρακτηριστικά γνωρίσματα της παγκόσμιας τάξης. Ο νεοφιλελευθερισμός θα έχει εξέχουσα θέση, όταν θα έρθει η ώρα της απονομής των βραβείων, γιατί όσον αφορά την «κατανομή» του πλούτου το μόνο που καταφέρνει είναι ένας διττός παραλογισμός συσσώρευσης: μια συσσώρευση πλούτου για τους ολίγους και μια συσσώρευση φτώχιας για εκατομμύρια άλλους. Αδικία και ανισότητα είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του σημερινού κόσμου. Η Γη έχει πέντε δισεκατομμύρια κατοίκους: από αυτούς, μόνο 500 εκατομμύρια ζουν άνετα· οι υπόλοιποι 4,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν στη φτώχια. Οι πλούσιοι αναπληρώνουν την αριθμητική τους υστέρηση με την κατοχή δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο συνολικός πλούτος που κατέχουν οι 358 πιο πλούσιοι άνθρωποι στον κόσμο, οι δισεκατομμυριούχοι σε δολάρια, είναι μεγαλύτερος από το ετήσιο εισόδημα του μισού φτωχού πληθυσμού του κόσμου, για την ακρίβεια 2,6 δισεκατομμυρίων ανθρώπων.

Η πρόοδος των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών δε σημαίνει απαραίτητα την πρόοδο των χωρών του αναπτυγμένου κόσμου. Αντιθέτως, όσο πιο πλούσιες γίνονται αυτές οι γιγάντιες εταιρίες τόσο περισσότερη φτώχια υπάρχει στις λεγόμενες «χώρες της αφθονίας». Το χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς είναι τεράστιο: οι κοινωνικές ανισότητες όχι μόνο δεν αμβλύνονται, αλλά οξύνονται.

Το νομισματικό σύμβολο που σχεδιάσατε είναι το σύμβολο της παγκόσμιας οικονομικής εξουσίας. Τώρα χρωματίστε το με το πράσινο του δολαρίου. Αγνοήστε την εμετική μπόχα· αυτή η δυσωδία κοπριάς, βούρκου και αίματος είναι η δυσωδία της γέννησής του…

 

Κομμάτι Νο 2: Η παγκοσμιοποίηση της εκμετάλλευσης

Σχεδιάστε ένα τρίγωνο.

‘Ένα από τα ψέματα του νεοφιλελευθερισμού είναι ότι η οικονομική ανάπτυξη των εταιριών προσφέρει απασχόληση και μια καλύτερη κατανομή του πλούτου. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Όπως η αύξηση της δύναμης ενός βασιλιά δεν επιφέρει αύξηση της δύναμης των υπηκόων του (κάθε άλλο), έτσι και η απολυταρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου δεν βελτιώνει την κατανομή του πλούτου, ούτε δημιουργεί θέσεις εργασίας. Μάλιστα, οι δομικές της συνέπειες είναι φτώχια, ανεργία και επισφάλεια.

Στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 ο αριθμός των φτωχών ανθρώπων στον κόσμο (που ορίζονται από την Παγκόσμια Τράπεζα ως οι έχοντες εισόδημα μικρότερο από ένα δολάριο την ημέρα) ανήλθε στα 200 εκατομμύρια περίπου. Στην αρχή της δεκαετίας του 1990 ο αριθμός αυτός ήταν 2 δισεκατομμύρια.

Συνεπώς, όλο και περισσότεροι άνθρωποι είναι φτωχοί ή έγιναν φτωχοί. Όλο και λιγότεροι άνθρωποι είναι πλούσιοι ή έγιναν πλούσιοι. Αυτό είναι το μάθημα του Κομματιού 1 του παζλ μας. Για να πετύχει αυτό το παράλογο αποτέλεσμα, το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα «εκσυγχρονίζει» την παραγωγή, την κυκλοφορία και την κατανάλωση αγαθών. Η νέα τεχνολογική επανάσταση (η πληροφορική) και η νέα επανάσταση στην πολιτική (οι μεγαλουπόλεις που αναδύονται από τα ερείπια του έθνους-κράτους) προκαλούν μια νέα κοινωνική «επανάσταση». Αυτή η κοινωνική επανάσταση συνίσταται σε μια αναδιάταξη, μια αναδιοργάνωση των κοινωνικών δυνάμεων και, κυρίως, του εργατικού δυναμικού.

Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός (ΟΕΠ) του κόσμου ανήλθε από 1,38 δισεκατομμύρια το 1960 σε 2,37 δισεκατομμύρια το 1990. Δηλαδή, αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των ανθρώπων που είναι ικανοί για εργασία και παραγωγή πλούτου. Αλλά η νέα παγκόσμια τάξη τοποθετεί αυτό το εργατικό δυναμικό σε συγκεκριμένες γεωγραφικές και παραγωγικές περιοχές και επαναπροσδιορίζει τους ρόλους του (ή τους μη ρόλους του, στην περίπτωση των ανέργων ή των επισφαλώς εργαζομένων) μέσα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός του κόσμου ανά τομέα (ΟΕΠΤ) έχει υποστεί ριζικές αλλαγές τα τελευταία 20 χρόνια. Η γεωργία και η αλιεία έπεσαν από το 22% το 1970 στο 12% το 1990. Η βιομηχανία από το 25% στο 22%. Αλλά ο τριτογενής τομέας (εμπόριο, μεταφορές, τράπεζες και υπηρεσίες) έχει ανέβει από το 42% στο 56%. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, ειδικότερα, ο τριτογενής τομέας έχει μεγαλώσει από το 40% το 1970 στο 57% το 1990, ενώ η γεωργία και η αλιεία έχουν πέσει από το 30% στο 15%.[2] Αυτό σημαίνει ότι ολοένα περισσότεροι εργαζόμενοι διοχετεύονται στο είδος δραστηριοτήτων που είναι απαραίτητες για την αύξηση της παραγωγικότητας ή για την επιτάχυνση της δημιουργίας αγαθών. Το νεοφιλελεύθερο σύστημα λειτουργεί, έτσι, σαν ένα είδος μεγα-αφεντικού, που βλέπει την παγκόσμια αγορά σαν μια ενιαία, ενοποιημένη επιχείρηση που πρέπει να διοικηθεί με κριτήρια «εκσυγχρονισμού».

Αλλά ο κατά τον νεοφιλελευθερισμό «εκσυγχρονισμός» φαίνεται εγγύτερος προς την κτηνώδη γέννηση του καπιταλισμού ως παγκόσμιο σύστημα παρά προς τον ουτοπικό «ορθολογισμό», γιατί αυτή η «σύγχρονη» καπιταλιστική παραγωγή εξακολουθεί να στηρίζεται στην παιδική εργασία. Από τα 1,15 δισεκατομμύρια παιδιά στον κόσμο, τουλάχιστον 100 εκατομμύρια ζουν στον δρόμο και 200 εκατομμύρια δουλεύουν – και σύμφωνα με τις προβλέψεις, αυτός ο αριθμός θα έχει ανέλθει σε 400 εκατομμύρια το έτος 2000. Μόνο στην Ασία, 146 εκατομμύρια παιδιά δουλεύουν στη βιομηχανία. Αλλά και στον Βορρά εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά είναι αναγκασμένα να δουλεύουν, για να συμπληρώνουν το οικογενειακό εισόδημα ή απλά για να επιβιώνουν. Υπάρχουν, επίσης, πολλά παιδιά που εμπλέκονται σε «δραστηριότητες ηδονής»: σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, κάθε χρόνο ένα εκατομμύριο παιδιά σύρονται στην αγορά του σεξ.

Η ανεργία και η επισφαλής εργασία εκατομμυρίων παραγωγικών ανθρώπων στον κόσμο είναι μια πραγματικότητα που δεν φαίνεται να αλλάζει. Στις χώρες το ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) η ανεργία αυξήθηκε από 3,8% το 1966 σε 6,3% το 1990. Στην Ευρώπη, από 2,2% σε 6,4%. Η παγκοσμιοποιημένη αγορά καταστρέφει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Με την εξαφάνιση των τοπικών και των περιφερειακών αγορών οι μικρομεσαίοι παραγωγοί δεν έχουν καμία προστασία και αδυνατούν να ανταγωνιστούν τις γιγάντιες πολυεθνικές. Έτσι, εκατομμύρια εργαζόμενοι καταλήγουν στην ανεργία. Ένας από τους παραλογισμούς του νεοφιλελευθερισμού είναι ότι η αύξηση της παραγωγής στην πραγματικότητα καταστρέφει θέσεις εργασίας, αντί να δημιουργεί. Ο ΟΗΕ περιγράφει αυτό το φαινόμενο ως «ανάπτυξη χωρίς θέσεις εργασίας».

Αλλά ο εφιάλτης δεν τελειώνει εκεί. Οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να αποδεχτούν επισφαλείς συνθήκες. Λιγότερη εργασιακή ασφάλεια, περισσότερες ώρες εργασίας και χαμηλότεροι μισθοί: αυτές είναι οι συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, γενικά, και της έκρηξης στον τομέα των υπηρεσιών, ειδικότερα.

Όλα αυτά συνδυάζονται για να δημιουργήσουν ένα συγκεκριμένο πλεόνασμα: ένα περίσσευμα ανθρώπων, οι οποίοι είναι άχρηστοι σύμφωνα με τα κριτήρια της νέας παγκόσμια τάξης, αφού δεν παράγουν, δεν καταναλώνουν και δεν δανείζονται από τράπεζες. Με λίγα λόγια, είναι άνθρωποι αναλώσιμοι. Κάθε μέρα τα μεγάλα οικονομικά κέντρα επιβάλλουν τους νόμους τους σε χώρες και ομάδες χωρών σε ολόκληρο τον κόσμο. Αναδιατάσσουν και αναδιανέμουν τους κατοίκους αυτών των χωρών. Όταν ολοκληρώνουν την παρέμβασή τους, ανακαλύπτουν ότι κάποιοι άνθρωποι εξακολουθούν να «περισσεύουν».

Αυτό που έχετε τώρα είναι ένα σχήμα που μοιάζει με τρίγωνο: συμβολίζει την πυραμίδα της παγκόσμιας εκμετάλλευσης.

 

Κομμάτι Νο 3: Μετανάστευση, ο εφιάλτης της περιπλάνησης

Σχεδιάστε έναν κύκλο.

Έχουμε ήδη αναφερθεί στην ύπαρξη, στο τέλος του τρίτου παγκοσμίου πολέμου, νέων εδαφών που περιμένουν να κατακτηθούν (οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες) και άλλων που περιμένουν να ξανά-κατακτηθούν για τη «νέα παγκόσμια τάξη». Σε αυτή την κατάσταση εμπλέκονται τα χρηματιστικά κέντρα, υπηρετώντας μια στρατηγική που έχει τρεις στόχους: τον πολλαπλασιασμό των «περιφερειακών πολέμων» και των «εσωτερικών συγκρούσεων», την ασυνήθιστη συσσώρευση κεφαλαίου και την κινητικότητα μεγάλου αριθμού εργαζομένων. Αποτέλεσμα: ένας τεράστιος τροχός εκατομμυρίων μεταναστών που περιπλανιούνται στον πλανήτη. Ως «ξένοι» σε κείνον τον «κόσμο χωρίς σύνορα» τον οποίο είχαν υποσχεθεί οι νικητές του ψυχρού πολέμου, αναγκάζονται να υποστούν ρατσιστικούς διωγμούς, επισφαλή εργασία, την απώλεια η πολιτισμικής τους ταυτότητας, αστυνομική καταστολή, πείνα, φυλάκιση και φόνο.

Ο εφιάλτης της μετανάστευσης, όποια και αν είναι τα αίτιά του, συνεχίζει να εξαπλώνεται. Ο αριθμός όσων εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Ύπατης Αρμοστείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) έχει αυξηθεί δυσανάλογα από 2 εκατομμύρια το 1975 σε 27 εκατομμύρια το 1995.

Ο στόχος της μεταναστευτικής πολιτικής του νεοφιλελευθερισμού είναι μάλλον να αποσταθεροποιήσει την παγκόσμια αγορά εργασίας παρά να βάλει ένα φρένο στη μετανάστευση. Ο τέταρτος παγκόσμιος πόλεμος – με τις μεθόδους του καταστροφών/μείωσης του πληθυσμού και αναδόμησης/αναδιοργάνωσης – έχει ως συνέπεια τον εκτοπισμό εκατομμυρίων ανθρώπων. Είναι γραφτό τους να περιπλανιούνται στον πλανήτη, κουβαλώντας το βάρος του εφιάλτη τους, ούτως ώστε να είναι απειλή για τους εργαζόμενους, ένας αποδιοπομπαίος τράγος που θα κάνει τους ανθρώπους να ξεχνούν τα αφεντικά τους και θα παρέχει μια βάση για τον ρατσισμό που προκαλεί ο νεοφιλελευθερισμός.

 

Κομμάτι Νο 4: Οικονομική παγκοσμιοποίηση και η γενίκευση του εγκλήματος

Σχεδιάστε ένα ορθογώνιο.

Αν νομίζετε ότι ο κόσμος του εγκλήματος είναι κατ’ ανάγκη σκοτεινός και υπόγειος, κάνετε λάθος. Την περίοδο του ψυχρού πολέμου το οργανωμένο έγκλημα απέκτησε μια πιο ευπρεπή εικόνα. Όχι μόνο άρχισε να λειτουργεί όπως κάθε σύγχρονη επιχείρηση αλλά και διείσδυσε βαθιά στο πολιτικό και στο οικονομικό σύστημα των εθνών-κρατών.

Με την έναρξη του τέταρτου παγκόσμιου πολέμου το οργανωμένο έγκλημα παγκοσμιοποίησε τις δραστηριότητές του. Οι εγκληματικές οργανώσεις πέντε ηπείρων υιοθέτησαν το «πνεύμα της παγκόσμιας συνεργασίας» και ενώθηκαν, για να συμμετάσχουν στην κατάκτηση νέων αγορών. Επενδύουν σε νόμιμες επιχειρήσεις, όχι μόνο για να ξεπλύνουν βρώμικο χρήμα, αλλά και για να αποκτήσουν κεφάλαιο για παράνομες δραστηριότητες. Οι αγαπημένες τους επενδύσεις είναι τα πολυτελή ακίνητα, ο κλάδος της διασκέδασης, τα ΜΜΕ και οι τράπεζες.

Ο Αλί Μπαμπά και οι Σαράντα Κλέφτες; Ακόμα χειρότερα. Οι εμπορικές τράπεζες χρησιμοποιούν το βρώμικο χρήμα του οργανωμένου εγκλήματος για τις νόμιμες δραστηριότητές τους. Σύμφωνα με μία έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, η ανάμειξη των συνδικάτων εγκλήματος έχει διευκολυνθεί από τα προγράμματα διαρθρωτικών προσαρμογών τα οποία χώρες οφειλέτες έχουν υποχρεωθεί να δεχτούν, ούτως ώστε να κερδίσουν πρόσβαση σε δάνεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.[3]

Το οργανωμένο έγκλημα στηρίζει, επίσης, την ύπαρξή του στους φορολογικούς παραδείσους: υπάρχουν περίπου 55 τέτοιοι. Σε έναν από αυτούς, τα Νησιά Κέιμαν, που κατατάσσονται ως πέμπτο τραπεζικό κέντρο στον κόσμο, οι τράπεζες και οι εγγεγραμμένες επιχειρήσεις είναι περισσότερες από τους κατοίκους. Αυτοί οι φορολογικοί παράδεισοι δεν εξυπηρετούν μόνο το ξέπλυμα χρήματος, αλλά και τη φοροδιαφυγή. Επίσης, είναι τόποι συνάντησης κυβερνήσεων, επιχειρηματιών και νονών της μαφίας.

Εδώ, λοιπόν, έχουμε τον ορθογώνιο καθρέπτη στον οποίο η νομιμότητα και η παρανομία ανταλλάσσουν είδωλα. Σε ποια μεριά του καθρέπτη είναι ο εγκληματίας; Και σε ποια μεριά ο διώκτης του;

 

Κομμάτι Νο 5: Νόμιμη βία άνομων εξουσιών

Σχεδιάστε ένα πεντάγωνο.

Στο καμπαρέ της παγκοσμιοποίησης το κράτος κάνει στριπτίζ, ώσπου καταλήγει να φοράει μόνο τα εντελώς απαραίτητα: τις δυνάμεις καταστολής. Με την υλική του βάση κατεστραμμένη, την εθνική κυριαρχία και ανεξαρτησία καταργημένες και την πολιτική του τάξη ξεριζωμένη, το έθνος-κράτος εκφυλίζεται προοδευτικά σε έναν μηχανισμό ασφαλείας στην υπηρεσία των μεγα-επιχειρήσεων που χτίζει ο νεοφιλελευθερισμός. Αντί να κατευθύνει τις δημόσιες επενδύσεις σε κοινωνικές δαπάνες, επιλέγει να ενισχύει τα μέσα ελέγχου της κοινωνίας.

Τι πρέπει να γίνει, όταν η βία προέρχεται από τους νόμους της αγοράς; Πού, είναι, λοιπόν, η νόμιμη βία; Και πού η άνομη; Πώς να αξιώσουν τα δύσμοιρα έθνη-κράτη μονοπώλιο βίας, όταν η ελεύθερη αλληλεπίδραση προσφοράς και ζήτησης αψηφά κάθε τέτοιο μονοπώλιο; Δεν δείξαμε ήδη, στο Κομμάτι 4, ότι οργανωμένο έγκλημα, κυβέρνηση και χρηματοπιστωτικά κέντρα διαπλέκονται μεταξύ τους; Δεν είναι προφανές ότι το οργανωμένο έγκλημα διαθέτει πραγματικούς στρατούς στους οποίους μπορεί να βασίζεται; Το μονοπώλιο της βίας δεν ανήκει πια στα έθνη-κράτη: η αγορά το έχει βγάλει στο σφυρί.

Όταν, όμως, το μονοπώλιο της βίας διεκδικείται όχι με βάση τους νόμους της αγοράς, αλλά προς το συμφέρον «των από κάτω», τότε οι παγκόσμιες εξουσίες το βλέπουν σαν «επίθεση». Αυτό είναι ένα από τα (λιγότερο μελετημένα και πιο περιφρονημένα) ζητήματα τα οποία ανέδειξε η ένοπλη εξέγερση των ιθαγενών λαών του Εθνοαπελευθερωτικού Στρατού των Ζαπατίστα κατά του νεοφιλελευθερισμού και υπέρ της ανθρωπότητας.

Το σύμβολο της αμερικάνικης στρατιωτικής δύναμης είναι το πεντάγωνο. Η νέα παγκόσμια αστυνομία θέλει να υποβαθμίσει τον ρόλο των εθνικών στρατών και αστυνομιών σε απλά όργανα ασφαλείας που θα εγγυώνται την τάξη και την πρόοδο μέσα στις μεγαλουπόλεις του νεοφιλελευθερισμού.

 

Κομμάτι Νο 6: Η μεγαπολιτική και οι νάνοι της

Κάντε μια μουντζούρα.

Είπαμε παραπάνω ότι τα έθνη-κράτη δέχονται επίθεση από τις χρηματαγορές και εξαναγκάζονται να αποσυντεθούν μέσα στις μεγαλουπόλεις. Αλλά ο νεοφιλελευθερισμός δεν διεξάγει τον πόλεμό του μόνο με την «ενοποίηση» εθνών και περιφερειών. Η στρατηγική του για καταστροφές/μείωση του πληθυσμού και αναδόμηση/αναδιοργάνωση προκαλεί, επίσης, ρήγμα ή ρήγματα στο εσωτερικό του έθνους-κράτους. Αυτό είναι το παράδοξο του τέταρτου παγκόσμιου πολέμου: ενώ φαινομενικά στοχεύει στην κατάργηση των συνόρων και στην «ένωση» των εθνών, στην πραγματικότητα προκαλεί πολλαπλασιασμό των συνόρων και διάσπαση των εθνών.

Αν κάποιος αμφιβάλλει ακόμα ότι αυτή η παγκοσμιοποίηση είναι ένας παγκόσμιος πόλεμος, ας λάβει υπόψη του τις συγκρούσεις που προέκυψαν από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, της Τσεχοσλοβακίας και της Γιουγκοσλαβίας και τις βαθιές κρίσεις που κατεδάφισαν όχι μόνο τα πολιτικά και οικονομικά θεμέλια εθνών-κρατών, αλλά και την κοινωνική συνοχή τους.

Τόσο η οικοδόμηση μεγαλουπόλεων όσο και ο κατακερματισμός κρατών βασίζονται στην καταστροφή του έθνους-κράτους. Είναι δύο ανεξάρτητα παράλληλα συμβαίνοντα; Είναι συμπτώματα μιας επικείμενης μεγα-κρίσεως; Ή είναι απλώς ξέχωρα και μεμονωμένα γεγονότα;

Νομίζουμε ότι συνιστούν μια αντίφαση που είναι εγγενής στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης καθώς και μία από τις κεντρικές πραγματικότητες του νεοφιλελεύθερου μοντέλου. Η κατάργηση των εμπορικών συνόρων, ή έκρηξη των τηλεπικοινωνιών, οι υπερλεωφόροι των πληροφοριών, η πανταχού παρουσία των χρηματαγορών, οι διεθνείς συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου – όλα αυτά συντελούν στην καταστροφή των εθνών-κρατών και των εσωτερικών αγορών. Παραδόξως, η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί έναν κερματισμένο κόσμο απομονωμένων περιοχών, έναν κόσμο γεμάτο από στεγανά διαμερίσματα, που στην καλύτερη περίπτωση συνδέονται με επισφαλείς οικονομικούς διαδρόμους. Έναν κόσμο θρυμματισμένων καθρεπτών, που αντανακλούν την ανώφελη παγκόσμια ενότητα του νεοφιλελεύθερου παζλ.

Ο νεοφιλελευθερισμός όχι μόνο κερματίζει τον κόσμο που διατείνεται ότι ενοποιεί, αλλά και δημιουργεί το πολιτικό και οικονομικό κέντρο που διευθύνει αυτόν τον πόλεμο. Είναι επείγον να αρχίσει να συζητιέται αυτή η μεγαπολιτική. Η μεγαπολιτική παγκοσμιοποιεί τις εθνικές πολιτικές – με άλλα λόγια, τις προσδένει σε ένα κέντρο που έχει παγκόσμια συμφέροντα και που λειτουργεί με τη λογική της αγοράς. Στο όνομα της αγοράς αποφασίζονται πόλεμοι, πιστοληπτικές ικανότητες, αγορές και πωλήσεις αγαθών, διπλωματική αναγνώριση, εμπορικοί συνασπισμοί, πολιτική υποστήριξη, νόμοι για τη μετανάστευση, διαρρήξεις σχέσεων μεταξύ χωρών και επενδύσεις – κοντολογίς, η επιβίωση ολόκληρων εθνών.

Οι χρηματαγορές έχουν τέτοια παγκόσμια δύναμη, ώστε δεν τις απασχολεί η πολιτική απόχρωση της ηγεσίας μιας χώρας: αυτό που μετράει στα δικά τους μάτια είναι το αν μια χώρα σέβεται το οικονομικό πρόγραμμα. Σε όλες τις χώρες εφαρμόζουν την ίδια δημοσιονομική πειθαρχία. Αυτοί οι άρχοντες του πλανήτη μπορούν και να ανεχτούν την ύπαρξη μιας αριστερής κυβέρνησης, υπό τον όρο ότι δεν θα υιοθετήσει μέτρα που θα βλάψουν τα συμφέροντα της αγοράς. Αλλά δεν θα δεχτούν ποτέ πολιτικές που τείνουν να αμφισβητήσουν το κυρίαρχο μοντέλο.

Στα μάτια της μεγαπολιτικής, οι εθνικές πολιτικές διεξάγονται από νάνους, οι οποίοι οφείλουν να συμμορφώνονται με τις επιταγές του χρηματοοικονομικού γίγαντα. Και έτσι θα γίνεται πάντα – εωσότου οι νάνοι επαναστατήσουν.

Εδώ, λοιπόν, έχετε το σχήμα που αντιπροσωπεύει τη μεγαπολιτική. Αδύνατον να βρείτε την παραμικρή λογική σε αυτό.

 

Κομμάτι Νο 7: Θύλακες αντίστασης

Σχεδιάστε μια τσέπη

«Κατ’ αρχάς, σας ζητώ να μη συγχέετε την αντίσταση με την αντιπολίτευση. Η αντιπολίτευση δεν εναντιώνεται στην εξουσία, αλλά σε μια κυβέρνηση, και η ολοκληρωμένη μορφή της είναι αυτή ενός κόμματος αντιπολίτευσης· από τη άλλη μεριά, η αντίσταση δεν μπορεί, εξ ορισμού, να είναι ένα κόμμα: σκοπός της δεν είναι να κυβερνήσει, αλλά… να αντισταθεί.» (Tomás Segovia, “Alegatorio”, Μεξικό, 1996.)

Το φαινομενικά αλάθητο της παγκοσμιοποίησης έρχεται σε σφοδρή σύγκρουση με την πεισματώδη ανυπακοή της πραγματικότητας. Ενώ ο νεοφιλελευθερισμός συνεχίζει τον πόλεμό του, ομάδες διαμαρτυρομένων, πυρήνες επαναστατών, σχηματίζονται σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η αυτοκρατορία των χρηματιστών με γεμάτες τσέπες έρχεται αντιμέτωπη με την επανάσταση θυλάκων αντίστασης. Ναι, θυλάκων. Όλων των μεγεθών, διαφόρων χρωμάτων, διαφόρων σχημάτων. Το μόνο κοινό τους σημείο είναι η ανάγκη να αντισταθούν σε μια «νέα παγκόσμια τάξη» και στο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας το οποίο διαπράττεται σε αυτόν τον τέταρτο παγκόσμιο πόλεμο.

Ο νεοφιλελευθερισμός επιχειρεί να υποδουλώσει εκατομμύρια ανθρώπους και γυρεύει να απαλλαχθεί από όλους εκείνους που δεν έχουν θέση στη νέα διευθέτηση του κόσμου. Αλλά αυτοί οι «αναλώσιμοι» άνθρωποι εξεγείρονται. Γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι, νέοι, ιθαγενείς, ακτιβιστές οικολόγοι, ομοφυλόφιλοι, λεσβίες, ακτιβιστές για τον HIV, εργάτες, και όλοι εκείνοι που διαταράσσουν την ομαλή πρόοδο του νέου παγκόσμιου συστήματος και που οργανώνουν και αγωνίζονται. Η αντίσταση υφαίνεται από κείνους που είναι αποκλεισμένοι από την «νεωτερικότητα».

Στο Μεξικό, για παράδειγμα, το λεγόμενο «Πρόγραμμα για την Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη του Ισθμού Τεχουαντέπεκ» προβλέπει την κατασκευή μιας μεγάλης βιομηχανικής ζώνης. Αυτή η ζώνη θα αποτελείται από βιομηχανίες, από ένα διυλιστήριο για την επεξεργασία του ενός τρίτου του αργού πετρελαίου του Μεξικού και από ένα εργοστάσιο παρασκευής πετροχημικών προϊόντων. Το πρόγραμμα προβλέπει έργα γεφύρωσης των δύο ωκεανών: δρόμους, ένα κανάλι και μια σιδηροδρομική γραμμή που θα διασχίζει τον ισθμό. Δύο εκατομμύρια χωρικοί θα μπορούσαν να δουλέψουν σε αυτούς τους βιομηχανικούς και μεταφορικούς τομείς. Ομοίως, στο νοτιοανατολικό Μεξικό, στο Δάσος Λακαντόνα, καταστρώνεται ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα περιφερειακής ανάπτυξης, με στόχο να παραχωρηθεί στους κεφαλαιούχους γη πλούσια όχι μόνο σε ιστορία και αξιοπρέπεια, αλλά και σε πετρέλαιο και ουράνιο.

Αυτά τα σχέδια θα έχουν ως αποτέλεσμα τον κερματισμό του Μεξικού, την αποκοπή του νοτιοανατολικού τομέα από την υπόλοιπη χώρα. Εντάσσονται, επίσης, στο πλαίσιο μιας στρατηγικής καταστολής των εξεγέρσεων, σαν ένας κλοιός γύρω από την επανάσταση κατά του νεοφιλελευθερισμού που γεννήθηκε το 1994. Στο κέντρο βρίσκονται οι ιθαγενείς επαναστάτες του Εθνοαπελευθερωτικού Στρατού των Ζαπατίστα.

Μια που θίξαμε το ζήτημα των επαναστατημένων ιθαγενών λαών, αρμόζει μια παρένθεση: Οι Ζαπατίστας πιστεύουν ότι στο Μεξικό η ανάκαμψη και η προστασία της εθνικής κυριαρχίας είναι μέρος της αντιφιλελεύθερης επανάστασης. Παραδόξως, ο EZLN κατηγορείται για προσπάθεια κερματισμού του έθνους του Μεξικού.

Στην πραγματικότητα, οι μόνες δυνάμεις που έχουν μιλήσει για απόσχιση είναι οι επιχειρηματίες της πλούσιας σε πετρέλαιο πολιτείας Ταμπάσκο και οι βουλευτές του Θεσμικού Επαναστατικού Κόμματος από την Τσιάπας. Οι Ζαπατίστας, από τη μεριά τους, θεωρούν ότι είναι απαραίτητο να προασπίσουν το έθνος-κράτος απέναντι στην παγκοσμιοποίηση και ότι οι προσπάθειες να σπάσει το Μεξικό σε κομμάτια γίνονται από την κυβέρνηση και όχι από τα δίκαια αιτήματα των ιθαγενών λαών για αυτονομία. Ο EZLN και το μεγαλύτερο μέρος του εθνικού κινήματος ιθαγενών δεν θέλουν να αποκοπούν οι ιθαγενείς λαοί από το Μεξικό, αλλά να αναγνωριστούν ως αναπόσπαστο τμήμα της χώρας, με τις ιδιαιτερότητές τους. Προσβλέπουν, επίσης σε ένα Μεξικό που ενστερνίζεται τη δημοκρατία, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Ενώ ο EZLN αγωνίζεται να προασπίσει την εθνική κυριαρχία, ο Ομοσπονδιακός Στρατός του Μεξικού λειτουργεί για την προστασία μιας κυβέρνησης η οποία έχει καταστρέψει τις υλικές βάσεις της εθνικής κυριαρχίας και η οποία έχει παραδώσει τη χώρα όχι μόνο στο μεγάλης κλίμακας ξένο κεφάλαιο, αλλά και στη διακίνηση ναρκωτικών.

Τα βουνά του νοτιοανατολικού Μεξικού δεν είναι το μόνο μέρος στο οποίο γίνεται αντίσταση κατά του νεοφιλελευθερισμού. Σε άλλες περιοχές του Μεξικού, στη Λατινική Αμερική, στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, οι θύλακες αντίστασης πολλαπλασιάζονται. Καθένας έχει τη δική του ιστορία, τις ιδιαιτερότητές του, τις ομοιότητές του, τα αιτήματά του, τους αγώνες του και τις επιτυχίες του. Αν η ανθρωπότητα ελπίζει να επιβιώσει, και να βελτιωθεί, η μοναδική της ελπίδα βρίσκεται σε αυτούς τους θύλακες, που δημιουργούνται από τους αποκλεισμένους, τους περιθωριοποιημένους και εκείνους που θεωρούνται «αναλώσιμοι».

Εδώ, λοιπόν, έχουμε το σχήμα ενός θύλακα (τσέπης) αντίστασης. Αλλά μην «κολλάτε» σε αυτό το σχήμα. Τα δυνατά σχήματα είναι τόσο πολλά όσες και οι μορφές αντίστασης, όσοι όλοι οι κόσμοι που υπάρχουν μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Επομένως, σχεδιάστε ό,τι σχήμα θέλετε. Στο ζήτημα των θυλάκων, όπως και της αντίστασης, η ποικιλία είναι πλούτος.

*****

Αφού σχεδιάσετε, χρωματίσετε και κόψετε αυτά τα επτά κομμάτια, θα διαπιστώσετε ότι είναι αδύνατο να τα συνταιριάξετε. Αυτό είναι το πρόβλημα. Η παγκοσμιοποίηση προσπαθεί να ενώσει κομμάτια που δεν ταιριάζουν. Για αυτόν τον λόγο, και για άλλους που δεν μπορώ να αναπτύξω σε αυτό το άρθρο, είναι ανάγκη να χτίσουμε έναν νέο κόσμο. Έναν κόσμο στον οποίο να υπάρχει χώρος για πολλούς κόσμους. Έναν κόσμο ικανό να περιέχει όλους τους κόσμους.

*****

Ένα υστερόγραφο που μιλάει για όνειρα απλωμένα στην αγάπη. Η θάλασσα γαλήνια στο πλάι μου. Για πολύ καιρό μοιράστηκε τις αγωνίες μου, τις αβεβαιότητές μου και πολλά από τα όνειρά μου, μα τώρα κοιμάται μαζί μου στη ζεστή νύχτα του δάσους. Παρακολουθώ τις κυματιστές κινήσεις της στον ύπνο της και εκπλήσσομαι πάλι που τη βρίσκω ανάλλαχτη: ζεστή, καθαρή και στο πλάι μου. Η πνιγηρή ζέστη της νύχτας με σηκώνει από το κρεβάτι μου και οδηγεί το χέρι μου και το στυλό μου να μνημονεύσουν τον γερο-Αντόνιο, σήμερα, όπως ήταν πριν από πολλά χρόνια…

Ζήτησα από τον γερο-Αντόνιο να με συνοδεύσει σε μια εξερεύνηση κατά μήκος του ποταμού. Πήραμε μαζί μας μόνο λίγο στιφάδο για φαγητό. Για ώρες ακολουθήσαμε την ελικοειδή κοίτη του ποταμού και στο τέλος η πείνα και η ζέστη άρχισαν να μας καταβάλουν. Περάσαμε το απόγευμα ακολουθώντας ένα κοπάδι χοίρων. Είχε σχεδόν νυχτώσει όταν το πλησιάσαμε. Ξαφνικά ένας τεράστιος αγριόχοιρος αποσπάστηκε από την ομάδα και μας επιτέθηκε. Επιστρατεύοντας όλη τη στρατιωτική μου τεχνογνωσία, πέταξα το όπλο μου και σκαρφάλωσα στο πιο κοντινό δέντρο. Ο γερο-Αντόνιο ήταν άοπλος, αλλά, αντί να τρέξει, πήγε και στάθηκε πίσω από μια συστάδα καλαμιών. Ο γιγάντιος αγριόχοιρος έτρεξε ίσια κατά πάνω του, με όλη του τη δύναμη, και παγιδεύτηκε στις καλαμιές. Πριν προλάβει να απεγκλωβιστεί, ο γερο-Αντόνιο σήκωσε τη μεγάλη, παμπάλαια μαγκούρα του και με ένα χτύπημα εξασφάλισε το βραδινό μας φαγητό.

Το επόμενο πρωί, αφού τελείωσα το καθάρισμα του σύγχρονου αυτόματου τυφεκίου μου (ένα Μ-16 των 5.56 mm, με βεληνεκές 460 μέτρα, τηλεσκοπικό σκόπευτρο και έναν κυλινδρικό γεμιστήρα που παίρνει 90 σφαίρες), κάθισα να γράψω στο πολεμικό μου ημερολόγιο. Παραλείποντας τα περισσότερα από όσα είχαν συμβεί, σημείωσα μόνο: «Συναντήσαμε αγριόχοιρους. Ο Α. σκότωσε έναν. Υψόμετρο 350 μέτρα. Δεν έβρεξε.»

Ενώ περιμέναμε να ψηθεί το κρέας, είπα στον γερο-Αντόνιο ότι το μερίδιό μου ήθελα να το προσφέρω στην γιορτή που ετοιμαζόταν πίσω στη βάση. «Γιορτή;» με ρώτησε, σκαλίζοντας τη φωτιά. «Ναι», είπα. «Κάθε μήνα υπάρχει πάντα ένας λόγος για γιορτή.» Και άρχισα να του λέω πράγματα που τα θεωρούσα εξαίρετη διατριβή σχετικά με το ιστορικό ημερολόγιο και εορτολόγιο των Ζαπατίστα. Ο γερο-Αντόνιο με άκουγε σιωπηλός. Μετά, καθώς μου φάνηκε ότι δεν ενδιαφερόταν, έπεσα για ύπνο.

Λίγο πριν με πάρει ο ύπνος, είδα τον γερο-Αντόνιο να γράφει κάτι στο ημερολόγιό μου. Το επόμενο πρωί, μετά το πρωινό, μοιράσαμε το κρέας και πήρε ο καθένας τον δρόμο του. Όταν έφτασα στη βάση, έκανα την αναφορά μου και έδειξα τις σημειώσεις που είχα κρατήσει στο ημερολόγιό μου. «Αυτός δεν είναι ο δικός σου γραφικός χαρακτήρας» είπε κάποιος, δείχνοντας μια σελίδα. Εκεί, κάτω από τη δική μου γραφή, ο γερο-Αντόνιο είχε γράψει με μεγάλα γράμματα: «Αν δεν μπορείς να έχεις και τη λογική και τη δύναμη, πάντα να επιλέγεις τη λογική και να αφήνεις τη δύναμη στον εχθρό. Σε πολλές μάχες, η δύναμη είναι αυτή που καθιστά δυνατή τη νίκη, αλλά ολόκληρος ο πόλεμος κερδίζεται μόνο με τη λογική. Ο δυνατός άντρας δεν θα μπορέσει ποτέ να αντλήσει λογική από τη δύναμή του, ενώ εμείς μπορούμε πάντα να αντλούμε δύναμη από τη λογική μας.»

Και από κάτω, με μικρότερα γράμματα, είχε γράψει «Καλή γιορτή!»

Προφανώς, δεν πεινούσα πια και, όπως συνήθως, η γιορτή των Ζαπατίστα ήταν όντως καλή.

 

Υποδιοικητής Μάρκος

Εθνοαπελευθερωτικός Στρατός των Ζαπατίστα

Τσιάπας, Μεξικό