Κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού

Σύμφωνα με τη Wikipedia, η ιδιωτικοποίηση του νερού είναι αμφιλεγόμενη: αλλού πέτυχε, αλλού απέτυχε. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το ιστορικό, δεν μπορούμε να είμαστε δογματικοί. Μπορούμε μόνο γνώμες και εκτιμήσεις να καταθέσουμε: τι πιστεύουμε ότι είναι καλύτερο για τη δική μας περίπτωση.

Έχω ακούσει από υποστηρικτές της ιδιωτικοποίησης τα εξής βασικά επιχειρήματα:

1.    Στις Δημοτικές Εταιρείες Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) βασιλεύουν η αδιαφάνεια, η σπατάλη και η κακοδιαχείριση.

2.    Η απελευθέρωση της αγοράς της τηλεφωνίας και της ενέργειας ήταν προς όφελος του πολίτη. Γιατί να μην ακολουθήσουμε αυτό το παράδειγμα και στο νερό;

3.    Στο κάτω κάτω, αν ο ιδιώτης δεν τηρήσει τα πεσυμφωνημένα, τον εξωπετάμε και ανακτούμε, ως Δήμος, τον έλεγχο του νερού.

Απλά και λογικά αυτά. Αληθινά, επίσης, ως έναν βαθμό. Αλλά, νομίζω, ανεπαρκή, για να αποδώσουν την εικόνα. Μισές αλήθειες.

Να δεχτώ, για τη συζήτηση, ότι η κατάσταση στις ΔΕΥΑ είναι κωλοχανείο. Αυτό σημαίνει τι; Σημαίνει, κατά πάσα πιθανότητα, ανεπάρκεια ή/και αδιαφορία εκ μέρους όσων διοικούν τις ΔΕΥΑ ή/και όσων εργάζονται σε αυτές. Μόνον αυτό; Όχι. Σημαίνει, επίσης, ανεπάρκεια ή/και αδιαφορία εκ μέρους του φορέα που ελέγχει την ΔΕΥΑ, δηλαδή του Δήμου ή/και του αρμόδιου Υπουργείου. Δηλαδή και ο πιο πάνω παίκτης, ο ελεγκτής, είναι κωλοχανείο.

Οι υποστηρικτές της ιδιωτικοποίησης, μόλις επισημάνεις ότι ο ιδιώτης ενδέχεται να κερδοσκοπήσει (ανεβάζοντας τις τιμές και αδιαφορώντας για τη συντήρηση του δικτύου και για την ποιότητα του νερού), αντιτάσσουν ότι βάσει της σύμβασης που θα υπογραφεί ανάμεσα στον ιδιώτη και το Δημόσιο (Δήμος ή αρμόδιο Υπουργείο), ο ιδιώτης θα υπόκειται σε έλεγχο, άρα δεν θα μπορεί να κερδοσκοπήσει.

Αυτή τη λογική δεν μπορώ να την καταλάβω. Πιο πάνω καταλήξαμε ότι, για να είναι οι ΔΕΥΑ μπουρδέλο, πρέπει να είναι και το Δημόσιο μπουρδέλο. Πώς περιμένουμε από το μπουρδέλο να ασκήσει έλεγχο στον ιδιώτη; Αν το Δημόσιο αδυνατεί να ελέγξει μια δημόσια ΔΕΥΑ, δηλαδή τον εαυτό του, με ποια λογική προσδοκούμε να ελέγξει κάποιον άλλον;

Δηλαδή, λέω ότι είτε δημόσια είτε ιδιωτική είναι μια ΔΕΥΑ, η εύρυθμη λειτουργία της εξασφαλίζεται με συνεπή έλεγχο από έναν επόπτη, που δεν μπορεί παρά να είναι το Δημόσιο. Αν το Δημόσιο δεν ανταποκρίνεται σε αυτή την υποχρέωση, τότε η ΔΕΥΑ είναι αναμενόμενο να πάει κατά διαόλου, είτε είναι ιδιωτική είτε δημόσια. Διότι ποιος δεν θα απλωθεί, αν του αφήσεις χώρο;

Αν, λοιπόν, το πρόβλημα είναι (που είναι) η πλημμελής εποπτεία που ασκεί το Δημόσιο και όχι η δημόσιος χαρακτήρας της ΔΕΥΑ, τότε γιατί εστιάζουμε την προσοχή μας στον δημόσιο χαρακτήρα της ΔΕΥΑ και συζητάμε να τον αλλάξουμε σε ιδιωτικό;

Στην τελική, αν ο Δήμος δεν κάνει καλά τη δουλειά του, μπορούμε να εκλέξουμε άλλον δήμαρχο. Αν η κυβέρνηση δεν κάνει καλά τη δουλειά της, μπορούμε να εκλέξουμε άλλη κυβέρνηση. Αν, όμως, ο ιδιώτης δεν κάνει καλά τη δουλειά του; Τι κάνουμε τότε; Επιχείρημα 3, λένε οι υποστηρικτές της ιδιωτικοποίησης: τον εξωπετάμε και ανακτούμε, ως Δήμος, τον έλεγχο του νερού. Τόσο απλά. Δεν έχει ακούσει κανείς από αυτούς ότι οι συμβάσεις με τους ιδιώτες γίνονται με ορίζοντα 30, 40 ή 50 ετών και περιέχουν ρήτρα, σύμφωνα με την οποία, αν το Δημόσιο σπάσει τη σύμβαση και πάρει πίσω τον έλεγχο του νερού, υποχρεούται να καταβάλει στον ιδιώτη υπέρογκη αποζημίωση για διαφυγόντα κέρδη; Πού θα βρεθούν αυτά τα λεφτά; Και γιατί να τα πληρώσουμε; Και γιατί μια επικερδής επιχείρηση, όπως η ΕΥΑΘ, με ετήσια καθαρά κέρδη 20 εκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με δηλώσεις ανώτερων στελεχών της, να πουληθεί; Γιατί αυτά τα 20 εκατομμύρια να μην μπαίνουν στην τσέπη του Δημοσίου, τη δική μας τσέπη; Δεν τα χρειαζόμαστε;

Τέλος, το επιχείρημα της επιτυχημένης προϊστορίας απελευθέρωσης μιας αγοράς. Καταρχάς, συζητείται κατά πόσο είναι επιτυχημένη. Οπωσδήποτε, ο ΟΤΕ είναι σήμερα πολύ πιο αποτελεσματικός από ό,τι ήταν πριν από είκοσι χρόνια. Υποθέτω και πιο φτηνός. Οφείλεται αυτό στον ανταγωνισμό; Πιθανόν. Υποθέτω, πάντως, ότι θα γινόταν πιο αποτελεσματικός ούτως ή άλλως, αφού η τεχνολογία προχωράει. Θα συμφωνήσω, βέβαια, ότι ο ανταγωνισμός βοηθάει. Όμως, το θέμα δεν εξαντλείται εκεί. Τα διάφορα σκάνδαλα με πρωταγωνιστές τη Vodafon, την Energa, τη Hellas Power κ.λπ. δεν κάμπτουν ελαφρώς τον ενθουσιασμό μας για την ελεύθερη αγορά και τους ιδιώτες; Θέλω να πω ότι αν ψάξει κανείς, ίσως να βρει πολλή βρωμιά εκεί και βλάβη του δημόσιου συμφέροντος. Ωστόσο, το αντιπαρέρχομαι – δεν είναι αυτό το μείζον. Η αγορά του νερού είναι ιδιαίτερη – αυτό είναι το μείζον. Δεν συγκρίνεται με την αγορά τηλεφωνίας και είναι πιο ευαίσθητη από την αγορά ενέργειας. Το νερό είναι το πιο βασικό αγαθό, είναι ζωή. Η ζωή δεν μπορεί να εμπορευματοποιείται. Η γνώμη μου είναι ότι για το νερό ειδικά χρειάζεται ένας διακριτικός διαχειριστής που δεν θα έχει ως σκοπό το κέρδος – η τιμή του νερού πρέπει να είναι συμβολική και τέτοια ώστε ο φορέας διαχείρισης να βγάζει ίσα τα έξοδά του. Επίσης, ο διακριτικός διαχειριστής πρέπει να βρίσκεται υπό τον άμεσο έλεγχο του πολίτη. Για αυτούς τους δύο λόγους, διαχειριστής πρέπει να είναι το Δημόσιο. Το Συμβούλιο της Επικρατείας φαίνεται να συμφωνεί.